ESKİŞEHİR MÜZESİ MÜDÜRLÜĞÜ

İletişim bilgileri:

Adres: Akarbaşı Mahallesi, Atatürk Bulvarı No:64 Odunpazarı/ESKİŞEHİR  
Tel: (0222) 230 13 71
E-posta: muze2603@ktb.gov.tr
Sorumlu olduğu il/ilçe: Eskişehir İli ve İlçeleri
Bağlı Birimleri: Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi
                            Pessinus Ören Yeri
                            Midas Yazılıkaya  Ören Yeri



ESKİŞEHİR ETİ ARKEOLOJİ MÜZESİ

İletişim bilgileri:

Adres: Akarbaşı Mahallesi, Atatürk Bulvarı No:64 Odunpazarı/ESKİŞEHİR  
Tel: (0222) 230 13 71
E-posta: muze2603@ktb.gov.tr
Müze Ziyaret Saatleri:Yaz Dönemi: Nisan-Ekim: 08.00-19.00
                                          Kış Dönemi: Ekim-Nisan: 08.00-17.00

Eskişehir ili ve ilçelerinden toplanan kültür varlıkları ile 1945 yılında Eskişehir Alaeddin Camii’nde bir depo müze oluşturulmuştur. Daha sonra, 1966 yılında Odunpazarı semtinde bulunan Kurşunlu Camii ve Külliyesi’nde Eskişehir Müze Müdürlüğü resmen kurulmuş, teşhir ve tanzimi tamamlanarak hizmete açılmıştır. 1974 yılında ise Akarbaşı Mahallesi, Atatürk Bulvarı üzerinde yapılan yeni binasında çalışmalarını sürdürmüştür. Sonraki yıllarda, mevcut müze binasının, depo ve teşhir alanları açısından yetersiz kalmasından dolayı 28 Şubat 2007 tarihinde, Eti Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. sponsorluğunda çağdaş müzecilik anlayışına uygun olarak yeni bir müze projesi hazırlanması için Bakanlığımız ile Eti Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş arasında protokol imzalanmış, yapım aşamasının ardından teşhir-tanzimi ve çevre düzenlemesi tamamlanan şu an ki müze 28 Mayıs 2011 tarihinde ziyarete açılmıştır. Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi, ülkemizde özel sektör tarafından hayata geçirilen ilk müze olarak nitelendirilmektedir.

Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi satın alma, bağış ve müsadere yoluyla gelen eserler ile Eskişehir’in örenyerlerinde gerçekleştirilen kazı ve yüzey araştırmaları sonucu elde edilen eserlerden oluşan bir koleksiyona sahiptir. Müze teşhirinde ağırlıklı olarak Dorylaion (Şarhöyük, Eskişehir-Merkez), Pessinus (Sivrihisar-Ballıhisar), Han Yeraltı Şehri, Yazılıkaya, Keçiçayırı, Çavlum Köyü Eski Hitit Nekropolü (Merkez-Alpu yolu), Demircihöyük (Çukurhisar yakınları) ile Küllüoba (Seyitgazi-Yenikent) gibi alanlarda yapılan bilimsel arkeolojik kazılarından elde edilen önemli buluntular kronolojik olarak sergilenmektedir. Teşhir edilen eserler arasında mermer heykel ve heykelcikler, mimari parçalar, steller, pişmiş toprak günlük kullanım kapları, idoller, cam kaplar ve boncuklar, metal kap ve silahlar, takılar ile sikkeler de bulunmaktadır.

Midas Yazılıkaya Ören Yeri, Eskişehir’in Han İlçesine bağlı Yazılıkaya Mahallesinin hemen batısında yer alır. Söz konusu alan, Dağlık Frigya Bölgesi’nde, Yazılıkaya Vadisi’nin güney ucunda, yüksek ve sarp tüf kayalardan oluşmuş Yazılıkaya platosunun üzerinde kurulmuştur.

Dağlık Frigya Bölgesi ve Midas Kenti araştırmaları, 1800 yılında William Martin Leake ve arkadaşlarının Midas Yazılıkaya anıtını keşfiyle başlar. Yazılıkaya ya “Midas Kenti” adını veren ilk araştırmacı ise W. Ramsey’dir. 1937-1939 yılları arasında, İstanbul Fransız Arkeoloji Enstitüsü Müdürü Sanat Tarihçisi Albert Gabriel, Hollandalı Arkeolog C. H. Emilie Haspels ile birlikte Yazılıkaya/Midas kentinde ilk sistemli arkeolojik kazılara başlamıştır.

Araştırma ve kazılar, Midas Kenti’nin kayalara oyulmuş çok sayıda anıtsal dini yapılarıyla Frigler tarafından ayrıcalıklı bir konuma yükseltildiğini göstermiştir. Frigler için başkent Gordion devletin en güçlü politik merkezi, Midas Kenti’de krallığın başlangıcından itibaren en önemli dini merkezdir. Kazı sonuçlarına göre kentin çevresindeki ilk yerleşme M.Ö. 3 bin yıla kadar geri gitmektedir. En erken Frig yerleşmesi ise M.Ö. 8. yüzyılın son çeyreğinde başlar. Frig Krallığı’nın siyasi olarak yıkılmasından sonra da kent terk edilmemiş; Pers, Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemlerinde Frig kaya yapıları bazı ilave ve değişikliklerle kullanılmaya devam etmiştir. Kentteki anıt ve sunakların ise M.Ö.8-6. yüzyıllar arasında yapıldığı düşünülmektedir.

Midas Kenti ve Yazılıkaya Vadisi’nde yer alan, kayalara oyulmuş anıtsal ya da küçük ölçekli dini yapılar, Frigler’in doğayı tüm canlılığı ile simgeleyen Ana Tanrıça “Matar Kubileya”ya duydukları derin saygı ve bağlılığı yansıtmaktadır. Fasadlar (yapı cephesi), sunaklar ve nişlerden oluşan bu anıtların mimari tasarımları birbirinden farklı olsa da hepsi işlevsel olarak “Kubileya” kültüne adanmış birer açık hava tapınağıdır. Üçgen alınlıklı, beşik çatılı fasadlar, Frig konutlarının kayalara oyulmuş ön cephesini temsil etmektedir. Üçgen alınlık ve cephe, geometrik ve bitkisel motiflerle bezenmiştir. Bu cephe süslemeleri, Frig ahşap işçiliğindeki bezemelerle büyük benzerlik gösterir. Cephelerin en önemli bölümü, içinde tanrıça heykelinin ya da kabartmasının bulunduğu kapı biçimindeki merkezi kaya nişidir. Böylece Frig insanı kayanın derinliklerine açılan kapının gerisinde varlığını hissettiği, düşlediği Ana tanrıçasını epifani olayıyla sembolik de olsa görebilmektedir.

Sunaklar tanrıya dua edilen, kurbanlar kesilen, adaklar sunulan kült yapılarıdır. Ön taraflarındaki basamaklarla tanrıçayı simgeleyen yuvarlak başlı, dikdörtgen gövdeli tanrıça idollerine ulaşılır. Bu sunakların en güzel örnekleri Midas kentindedir. Aynı zamanda Midas Yazılıkaya Kenti’nde, genellikle kayaların dik yüzlerinde, ancak kolaylıkla ulaşılabilen yüksekliklerdeki oval veya dikdörtgen sığ oyuklar olarak adlandırılan nişlere ait güzel örnekler mevcuttur. Arka duvarlarında tanrıça heykelciğinin ya da idolünün yerleştirildiği yuvalar yer alır.

Dünya Kültürel ve Doğal Mirası Listesine dahil edilmek üzere aday gösterilmesi uygun görülen “Midas Yazılıkaya Kenti”, dünyada eşi benzeri bulunmayan anıt yapılarıyla Dağlık Frigya Bölgesi’nin gelecek kuşaklara aktarılması gereken en değerli kültür hazinelerinden birisidir.

Pessinus Ören Yeri, Sivrihisar İlçesi’nin 13 km. güneybatısında Ballıhisar Köyü’nde yer almaktadır. M.Ö. 1. binlerde Friglere ait dini ve ticari yerleşim yeri olan Pessinus antik kentindeki kazılar, Belçika Ghent Üniversitesi adına 1967-1973 yıllarında Prof. Dr. Pierre Lambrechts tarafından başlatılmış, 1987-2008 yıllarında Prof. Dr. J. Devreker, 2009-2013 yılları arasında ise Avustralya Melbourne Üniversitesi’nden Prof. Gr. Gocha R. Tsetskhladze tarafından gerçekleştirilmiştir.

Kent, en görkemli dönemini Roma İmparatoru Augustus (M.Ö. 27-M.S. 14) zamanında yaşamıştır. Augustus’un ölümünden sonra inşa edilmeye başlanan ve İmparator Tiberius (M.S. 14-37) zamanında tamamlanan görkemli tapınağın yanı sıra farklı planlı yapılar, atölyeler, evler ve Hristiyanlık Dönemine ait bir kilise ortaya çıkarılmıştır. Tapınağın bulunduğu alanda merdivenli tiyatro, bouleuterion (M.S. 193-235), agora (portikolu meydan-M.S. 41-54) ve sütunlu cadde yer almaktadır. Ayrıca İmparator Hadrianus (M.S. 117-138) Dönemi’nde şehrin doğusundaki tepenin yamacına yaptırılan ve günümüzde sadece birkaç oturma sırası görülen 8000 kişilik bir tiyatro da bulunmaktadır.

Erken İmparatorluk Döneminin en etkileyici kamu yapısı, Augustus Dönemine tarihlenen yedi basamaklı kanal sistemidir. Kanal, Pessinusun içinden doğu-batı yönünden geçen Gallos Nehrinin sularını toplayıp taşıması amacıyla inşa edilmiş olup, M.S. 1. yüzyıldan 3. yüzyıla kadarki süreç içinde de sürekli uzatılarak 500 m. uzunluğa kadar ulaşmıştır.

Roma İmparatorluk Dönemi’nde önemli bir Galatia kenti olan Frig kökenli Pessinus, M.S. 9. yüzyılda önemini kaybetmeye başlamış ve birkaç yüzyıl sonra da tamamen terk edilmiştir.

Antik kentte sürdürülen kazılar sonucu ortaya çıkarılan eserler Ballıhisar köyündeki açık hava teşhirinde ve Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir.